Tekstopbouw staat voor de wijze waarop een tekst wordt ingedeeld. Standaard zal een tekst bestaan uit een inleiding, midden en een slot. De meeste teksten worden geschreven volgens deze standaard opbouw, binnen de drie basiselementen is er ruimte voor variatie. Wat is tekstopbouw en hoe is het mogelijk dat de meest uiteenlopende teksten toch dezelfde opbouw bezitten?
De standaard definitie van tekstopbouw is de wijze waarop een tekst wordt ingedeeld. Een woord bestaat uit letters, een zin bestaat uit woorden. Door teksten in te delen met alinea’s, paragrafen en titels ontstaat er een tekst. Hoewel de opbouw, lengte en doelstelling kunnen verschillen zal de standaard structuur meestal van toepassing zijn:
De inleiding is het deel van de tekstopbouw waarin de centrale vraag of het onderwerp wordt aangeduid. Het dient tevens als manier om de interesse van de lezer te wekken. De inleiding kan bestaan uit één of meerdere alinea’s.
In het midden wordt de vraag of het onderwerp verder uitgewerkt. Dit kan op een verhalende of verklarende wijze zijn. Bij complexe onderwerpen is het mogelijk om een verdere onderverdeling te maken in subonderwerpen. De inhoud kan verklarend of informatief zijn maar ook sturend zijn, amuseren of nieuwe vragen oproepen. Een redactionele tekst zal inhoudelijk aan andere eisen moeten voldoen dan een editorial.
Dit is het laatste deel van de tekstopbouw waarbij er verwezen zal worden naar het centrale thema. Er kan een conclusie worden getrokken, het is ook mogelijk dat het slot dient als start van verdere discussie over het onderwerp of aanzet tot actie.
De tekst voor een advertentie zal anders worden ingedeeld dan de tekst voor een wetenschappelijke studie. Toch zal er doorgaans sprake zijn van een inleiding, midden en slot. Deze structuur is niet alleen van toepassing op geschreven teksten maar is ook te zien in muziek, films en andere kunstvormen.
